Oogst je eigen zaden
06-09-2025
Eén van mijn favoriete zen-activiteiten is het oogsten van zaden in de zomer. Dat doe ik in de moestuin, onze bloemenweide, de kruidenbakken, in wegbermen bij ons in de buurt, en – mits toestemming – zelfs in de voortuin van een buur of vriend. Zaden van wilde bloemen verzamelen is een eenvoudige en goedkope manier om de plantendiversiteit in je tuin te vergroten. Het mooie is dat je werkt met lokaal, streekeigen en betrouwbaar zaaigoed. Zo ben je niet afhankelijk van commerciële (en vaak minder ecologische) zaadmengsels waarvan de herkomst niet altijd duidelijk is.
Een tuin aanleggen kan behoorlijk wat kosten, zeker als je in één keer veel planten aankoopt. Daarom raden we klanten soms aan om zone per zone te werken. Het loont ook om je tuin het eerste jaar vooral te observeren: waar schijnt de zon het langst, hoe gebruik je elk stukje? Zo vermijd je overhaaste beslissingen. Zelf vind ik het proces en de evolutie van een tuin net een van de mooiste aspecten: je groeit als het ware mee met je tuin. En... je spreidt de kosten.
Zaden oogsten is niet alleen budgetvriendelijk, het helpt je ook om wilde planten beter te leren kennen. Je ontdekt welke soorten bij jou aanslaan en krijgt inzicht in hun levenscyclus. Eén- en tweejarige planten verdwijnen vaak vanzelf, omdat meerjarigen uiteindelijk de overhand nemen. Éénjarigen als klaproos, korenbloem, bolderik en kamille kan je enkel behouden als deze zichzelf kunnen uitzaaien onder gunstige condities, of jijzelf de bodem elk jaar opnieuw beroert of ze elk jaar opnieuw inzaait. Tweejarigen zoals vingerhoedskruid, koningskaars, damastbloem, stokroos en grote kaardenbol lijken soms plots te verdwijnen. Dat komt omdat ze pas in het tweede jaar bloeien en daarna afsterven. In het eerste jaar vormen ze enkel een bladrozet, dat helaas soms over het hoofd wordt gezien door de ijverige tuinier en weggeschoffeld als ‘onkruid’.
Zaden zijn rijp wanneer de bloem volledig uitgebloeid, houtig en verdord is, en de zaden droog en donker van kleur zijn. Vruchten en zaden verschillen sterk per soort: denk aan papaverdozen met ronde openingen, zwartgekleurde zonnebloempitten, droge bonenpeulen, de vliezige vruchten van judaspenning of de pluisjes van paardenbloemen.
Oogst je te vroeg dan is het zaad vaak nog groen en nog niet kiemkrachtig, oogst je te laat dan is het zaad vaak al gevallen. Observeer de plant regelmatig en controleer de zaden – je leert snel wanneer het juiste moment is. Oogst slechts een deel van de zaden per plant, zodat ze zich ook ter plekke natuurlijk uitzaaien. Verzamel bij voorkeur zaden van meerdere planten van dezelfde soort om de genetische variatie te vergroten.De meeste zaden zijn rijp in de vroege tot late zomer, afhankelijk van de bloeiperiode. Verzamel op een droge, warme dag om schimmelvorming te voorkomen. Je kan hele vruchten afknippen of de zaden rechtstreeks van de plant schudden. Bij kleine zaden werkt een (witte) paraplu op zijn kop handig. Leg je zaden op keukenpapier en laat ze op een droge, goed verluchte plek nadrogen – weg van direct zonlicht. Een simpele zeef met verschillende maaswijdtes helpt bij het scheiden van zaad en vruchtresten. Eens goed droog, bewaar je de zaden in papieren enveloppes, op een koele, droge en donkere plaats. Vergeet niet te labelen met de datum, vindplaats en plantennaam. Hou er rekening mee dat zaden een beperkte houdbaarheid hebben: meestal is het eerste bewaarjaar het best qua kiemkracht.
Je kan zaden ook meteen zaaien. De beste periode is de herfst (eind september – begin november), maar ook de lente (maart – mei) is mogelijk. Zelf verkies ik het najaar want veel zaden ontkiemen pas na een koudeperiode – dat stimuleert hun kiemkracht. Zaai op een open, onkruidvrije bodem (zonder gras) en kies een plek in zon of schaduw, afhankelijk van de noden van die bepaalde plantensoort. Bedek de zaden licht of druk ze zachtjes aan voor goed contact met de bodem. Zaai bij voorkeur net voor een regenbui, of geef nadien water.
Wees realistisch: niet alle zaden komen uit. Dat hangt af van de lokale omstandigheden, concurrentie van grassen, weersomstandigheden... Bij lange droogte kunnen zaden uitdrogen, bij aanhoudende nattigheid kunnen ze schimmelen. Wil je meer zekerheid, zaai dan voor in potjes en plant de jonge plantjes uit.
Begin vandaag nog met het verzamelen van jouw levend zadenarchief ! Zo geniet je volgend voorjaar en zomer opnieuw – en hopelijk jarenlang – van wilde schoonheid in je tuin.
Wil je meer leren over typische bloemenweide-soorten? Bekijk dan onze webinar ‘Aan de slag met bloemenweides’. We gaan daarin dieper in op hoe je zelf aan de slag kan.
Gebruik de kortingscode ZOMER25 (25% korting) – nog geldig tot 30/09.
Reacties
Er zijn nog geen reacties. Wees de eerste en voeg hieronder je reactie toe. Geef een reactie